Báo điện tử trong cuộc chiến sinh tồn

Trong bối cảnh công nghệ thông tin và truyền thông phát triển mạnh mẽ và đa dạng như hiện nay, nhiều cơ quan báo chí phải cạnh tranh gay gắt trong việc đưa thông tin để thu hút độc giả, khán thính giả.

Nếu như vài chục năm trước, báo in và phát thanh là phương tiện chủ yếu thì nay, báo điện tử và mạng xã hội đang chiếm ưu thế thu hút người đọc và xem.

Tuy nhiên, trước sự bùng nổ về thông tin, công nghệ và những khó khăn về tài chính, nhiều báo điện tử đang phải đối diện với nhiều thách thức để giữ chân độc giả. Vậy báo điện tử phải làm gì để thực hiện được vấn đề này trong một “xa lộ thông tin” sôi động như hiện nay?

Phóng viên VOV.VN phỏng vấn Nhà báo Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập báo Điện tử VietnamPlus (Thông tấn xã Việt Nam).

Phóng viên báo điện tử phải thường xuyên cập nhật thông tin mới một cách liên tục, nhanh chóng (ảnh minh họa)

PV: Xin ông cho biết xu thế phát triển của báo chí trong thời gian tới và thách thức đặt ra đối với báo điện tử hiện nay?

Nhà báo Lê Quốc Minh: Điện thoại di dộng và mạng xã hội cùng video sẽ trở thành công cụ quan trọng để phát triển phát triển báo chí trong thời gian tới. Nội dung luôn có vai trò quan trọng nhưng giờ đây phải kết hợp với công nghệ và phong cách thì thông tin mới tiếp cận được độc giả một cách hiệu quả.

Lâu nay, báo chí hoạt động chủ yếu dựa vào nguồn thu quảng cáo, cho dù là báo in hay phát thanh, truyền hình. Tuy nhiên, nguồn thu quảng cáo cũng như chỉ số phát hành của báo in đang bị giảm mạnh trên thế giới, quảng cáo trên truyền hình cũng được dự báo là sẽ trải qua khó khăn tương tự. Trong khi đó, dù chi phí quảng cáo digital tăng mạnh nhưng phần chi cho quảng cáo báo chí lại không đủ bù vào phần giảm sút doanh thu từ báo in. Đó là chưa kể đến khả năng còn bị ảnh hưởng hơn nữa do ngày càng nhiều người sử dụng phần mềm chặn quảng cáo trên các thiết bị di động.

Vì vậy, chạy theo số lượng người đọc (thông qua số lượng view) để thu hút được nhiều quảng cáo không chắc sẽ là mô hình thành công với các báo điện tử trong tương lai và các báo này cần đi tìm hướng phát triển khác. Hiện nay, rất nhiều tờ báo điện tử lớn trên thế giới đang đi theo hướng dựng (paywall) dựng tường thu phí.

Nhiều tờ báo điện tử ở Mỹ, Australia, các nước Bắc Âu, Tây Âu đã chứng minh lượng người đọc báo có trả phí có thể mang lại doanh thu cho họ tương đương hoặc thậm chí nhiều hơn là doanh thu từ quảng cáo.

PV: Theo ông, các tờ báo điện tử do các Bộ, ngành và Chính phủ quản lý đang gặp phải thách thức nào?

Nhà báo Lê Quốc Minh: Khó khăn lớn nhất mà nhiều người thường đưa ra là một tờ báo chính thống rất khó thu hút độc giả vì không thể chạy theo đưa những thông tin, câu chuyện gây “sốc,” giật gân. Thực tế chứng minh rằng, không phải tờ báo nào đi theo con đường gây “sốc” cũng hiệu quả, số lượng người xem đông đảo những nội dung này không tỷ lệ thuận với kết quả về thương mại.

Xu hướng báo chí trên thế giới hiện nay là các tờ báo sản xuất, khai thác thông tin phục vụ độc giả ở một thị trường hẹp thì dễ thành công hơn là nhắm đến thị trường rộng lớn, độc giả đa dạng cả về độ tuổi lẫn học vấn. Các tờ báo chuyên ngành thực ra có những lợi thế riêng, nhưng nhiều báo lại không tận dụng lợi thế đó mà cố gắng đưa tin về quá nhiều lĩnh vực.

Tuy nhiên, trong thời đại thay đổi nhanh chóng về công nghệ thông tin, nếu các báo không có sự sáng tạo, không nghĩ ra được những điều mới mẻ để áp dụng truyền tải thông tin theo cách thức mới thì không thể nào thu hút được độc giả. Đặc biệt là các tờ báo điện tử cần phải chú trọng thu hút độc giả trẻ tuổi bởi đây là nhóm tuổi chiếm số đông người sử dụng Internet và điện thoại di động. Với đối tượng này, loại thông tin dễ tiếp cận họ được gọi là “infotainment” – vừa có thông tin vừa có tính giải trí.

Trên thế giới đang có xu hướng sử dụng máy bay điều khiển từ xa, ảnh/video 360 độ hoặc thậm chí là đưa tin tức vào trò chơi (news game) và những cách thức hiện đại này được cho là phù hợp với giới trẻ.

Chạy theo tin tức giật gân để “câu view” sẽ mất niềm tin của độc giả

PV: Nhiều ý kiến cho rằng, cho dù có thu hút độc giả đọc báo thông qua việc sử dụng thuê bao một cách ổn định, các tờ báo điện tử vẫn phải chạy theo lượng view thông qua việc sản xuất những tin bài mang tính giật gân, câu khách, thu hút thị hiếu của người đọc. Ý kiến của ông như thế nào về vấn đề này?

Nhà báo Lê Quốc Minh: Ở nước ngoài có những trang web chỉ có 40.000-50.000 người dùng thu phí mà họ vẫn phát triển. Đương nhiên những mô hình thành công như New York Times, Wall Street Journal, Financial Times… còn có cả triệu người trả tiền. Cần lưu ý rằng, doanh thu từ quảng cáo của báo chí lần đầu tiên ít hơn doanh thu từ bán báo in và thu phí qua nền tảng điện tử vào năm 2014.

Nhà báo Lê Quốc Minh

Việc chạy đua về lượng truy cập để bán quảng cáo giờ đây không còn là cách làm duy nhất nữa, và cách này thậm chí không bền vững trong bối cảnh hiện nay khi công nghệ có nhiều thay đổi và nhu cầu người dùng thay đổi.

Các nghiên cứu cho rằng, cách làm tốt nhất là áp dụng mô hình “freemium” – một phần nội dung miễn phí và một phần thu phí. Đương nhiên, nội dung phải hay và độc đáo thì mới khiến người đọc móc hầu bao được. Tôi cho rằng, đi theo hướng thu phí là một cách tốt để nâng chất lượng của báo chí.

PV: Hiện nay, đứng trước việc thu hút độc giả vào xem trang đông nhằm thu hút nguồn quảng cáo về báo, nhiều phóng viên, biên tập viên các báo điện tử lo lắng, phân vân trong việc phải chạy theo viết những tin bài có lượng độc giả hay viết những tin, bài chất lượng. Ông có chia sẻ gì về vấn đề này?

Nhà báo Lê Quốc Minh: Cố gắng viết những nội dung thu hút độc giả, thậm chí là gây sốc, không chỉ là phản ứng của các nhà báo trẻ trong thời đại Internet mà nhiều tòa soạn cũng chạy theo xu hướng trên. Điều này không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà cũng đã và đang diễn ra trên thế giới.

Tuy nhiên, trong quá trình phát triển vượt trội và không ngừng của công nghệ thông tin và mạng xã hội, các báo điện tử sẽ dần nhận thấy rằng, không thể theo xu hướng này. Báo chí không thể và không nên chạy đua với mạng xã hội để tạo ra những nội dung như vậy. Sản xuất những nội dung đặt nặng vào việc gây “sốc” vô hình trung đã làm mất ưu thế của báo chí chuyên nghiệp là những bài viết sâu và đa chiều.

Hiện nay, nhiều tòa soạn báo trên thế giới đang bắt đầu quay trở lại việc sản xuất tin, bài chất lượng cao và nhiều người nhận ra rằng, chỉ có sản xuất sản phẩm báo chí chất lượng cao, có nội dung, bản sắc riêng thì cơ quan báo chí mới lấy lại niềm tin của độc giả.

Nếu các báo điện tử chỉ chạy đua theo xu hướng khai thác những tin, bài thuần túy nhằm thu hút thị hiếu, sự hiếu kỳ của độc giả thì có khả năng làm mất niềm tin của độc giả vì khi chạy đua với những thông tin như vậy, báo chí có thể mắc lỗi không kiểm chứng được nguồn tin hoặc thậm chí dẫn lại thông tin ngụy tạo.

PV: Theo ông, việc các báo điện tử dựng tường phu phí (paywall) liệu có thực hiện ngay được không. Nếu không thì các tờ báo đang phải đối mặt với những thách thức nào cần được tháo gỡ?

Nhà báo Lê Quốc Minh: Để thực hiện được điều này thì cần phải có sự phối hợp mạnh dạn từ các tờ báo điện tử, chứ từng báo đơn lẻ áp dụng thì không hiệu quả. Kinh nghiệm xương máu trên thế giới đã cho thấy suốt một thời gian dài, một tờ báo có kế hoạch dựng paywall thì lại sợ mất lượng truy cập vào tay đối thủ, và cứ dùng dằng mãi trong nhiều năm. Tất nhiên, paywall không phải là lựa chọn duy nhất để tồn tại, nhưng nó khẳng định một thực tế rằng nội dung tốt thì cần phải trả tiền để tiếp cận. Công chúng luôn muốn những thứ miễn phí, nhưng ngày càng nhiều người dùng chặn quảng cáo thì báo chí lấy đâu ra nguồn lực phát triển?

Theo tôi, chúng ta nên áp dụng cách thức như sau: Khoảng 30 đến 40 tờ báo lớn lập liên minh để bảo vệ bản quyền báo chí, đồng thời cùng thử nghiệm dựng tường thu phí đối với một phần nội dung chất lượng cao và là “đặc sản” của mỗi tờ báo.

Độc giả không bao giờ bỏ tiền mua nội dung mà họ cho rằng “đọc báo nào cũng vậy.” Hướng đi này đòi hỏi sự kiên nhẫn từ khâu sản xuất nội dung đến kinh doanh phát hành, kiên trì với chiến lược riêng, và đương nhiên nên nhắm vào các độc giả trẻ là những người đã phần nào quen với việc thanh toán cho các nền tảng digital. Mặt khác, các cơ quan báo chí cũng phải đa dạng nguồn thu. Ngoài việc dựng paywall hay tiếp tục đi theo cách phụ thuộc vào quảng cáo thì còn rất nhiều cách thức khác, đòi hỏi phải sáng tạo liên tục.

PV: Xin cảm ơn ông!/.