Đình Gia Lộc - Dấu xưa trên đất Trảng Bàng

Nếu có dịp về Trảng Bàng, men theo con đường dẫn vào khu phố Lộc Thành, giữa không gian thoáng đãng, bạn sẽ bắt gặp một công trình cổ kính nằm trên gò đất cao, rợp bóng những tán dầu, trâm, gõ, vên vên… đã hơn trăm tuổi. Đó là đình Gia Lộc một trong những ngôi đình cổ được xem như "chứng nhân" sự hình thành xứ Trảng.

Đình Gia Lộc có khuôn viên hơn 7.200m², được cho là xây dựng lần đầu vào khoảng năm 1820. Khi ấy, vùng đất Trảng Bàng còn hoang sơ. Trong cuộc Nam tiến mở cõi, ông cả Đặng Văn Trước, người con của đất Bình Định xưa, Gia Lai ngày nay, cùng các thân hào, nhân sĩ ở tổng Dương Hòa, huyện Bình Dương đã vào vùng đất này để lập làng và dựng nên Phước Lộc thôn, sau đổi thành làng Gia Lộc.

Cũng như bao tổ chức làng xã khác, làng Gia Lộc có đình làng và đình Gia Lộc trở thành trung tâm tín ngưỡng, sinh hoạt văn hóa của cả vùng. Theo sách Trảng Bàng phương chí của Vương Công Đức, năm 1926, đình được di dời và xây dựng lại theo kiến trúc nửa truyền thống, nửa hiện đại và có quy mô lớn nhất nhì tỉnh Tây Ninh lúc bấy giờ. Đình có kiến trúc Đông - Tây kết hợp, tiêu biểu cho thời kỳ ảnh hưởng văn hóa Pháp nhưng vẫn giữ được nét văn hóa Việt qua hệ thống rường, cột bằng gỗ. Cũng có thể, đó là lý do khiến đình Gia Lộc thuộc địa phận phường Trảng Bàng ngày nay.

Đình Gia Lộc là nơi thờ phụng ông cả Đặng Văn Trước, vị tiền hiền có công khai hoang, lập ấp, dựng chợ, mở đường, góp phần khai hóa vùng đất Trảng Bàng trù phú. Đình cũng là nơi thờ các bậc tiền hiền, hậu hiền, những người có công dựng làng, giữ nước.

Theo các vị cao niên, đình từng có sắc phong cổ nhưng bị mất trộm trong thời gian loạn lạc. Mãi đến năm 1933, vua Bảo Đại sắc phong lại cho đình, phong cho ông Đặng Văn Trước là “Dực bảo trung hưng linh phù chi thần”. Từ đó, ông cả Đặng Văn Trước trở thành vị thần hộ quốc an dân, che chở cho dân làng.

Trải qua hơn 2 thế kỷ, đình Gia Lộc nhiều lần được trùng tu, song vẫn giữ được những nét cổ kính hiếm có. Hệ thống rường, cột bằng gỗ quý, mái ngói âm dương, các họa tiết được chạm khắc tinh xảo, hòa cùng cách bố cục mang hơi hướng phương Tây tạo nên vẻ uy nghi mà vẫn gần gũi.

Không chỉ là một công trình kiến trúc đặc sắc, đình Gia Lộc còn là "trái tim" văn hóa của cộng đồng cư dân nơi đây. Hằng năm, vào các ngày 14, 15, 16 tháng 3 Âm lịch, người dân lại nô nức tổ chức Lễ hội Kỳ yên, một trong những lễ hội truyền thống lớn và lâu đời bậc nhất ở Trảng Bàng và được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Những nghi thức cổ truyền như lễ thỉnh sắc, lễ túc yết, lễ đàn cả… được cử hành trang trọng, tạo nên bức tranh sinh động của đời sống văn hóa địa phương.

Phó ban Thường trực ban Khánh tiết đình Gia Lộc Nguyễn Khắc Mẫn kể, đình Gia Lộc đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người dân trong vùng. Từ ngày còn nhỏ, ông đã theo cha đến chung tay tổ chức lễ Kỳ yên ở đình thần Gia Lộc và giờ đây, ông lại tiếp nối phần công việc đó. “Từ khi còn nhỏ, chúng tôi đã được nhìn các bậc trưởng bối tiến hành các nghi lễ cúng, tế và cứ vậy làm theo, giữ gìn cho đúng. Lễ Kỳ yên đình Gia Lộc là một điều không thể thiếu trong đời sống người dân ở đây, chúng tôi vừa tưởng nhớ người mở đất lập làng, vừa cầu mong năm mới thuận lợi, mùa màng bội thu” - ông Mẫn nói.

Người dân quanh vùng xem ngày cúng đình không chỉ là dịp tưởng nhớ công đức tiền nhân mà còn là ngày hội của tình làng, nghĩa xóm. Người đi xa trở về, người ở lại lo dọn dẹp, trang hoàng, nấu nướng… Tất cả đều hướng về ngôi đình như một điểm hẹn tâm linh, nơi gửi gắm niềm tin, cầu mong mùa màng tốt tươi, quốc thái dân an. Dù xã hội đổi thay, nhịp sống hiện đại len lỏi khắp nơi nhưng những giá trị truyền thống ấy vẫn được người dân Gia Lộc gìn giữ, truyền nối qua bao thế hệ.

Giữa nhịp sống hiện đại, đình Gia Lộc lặng lẽ đứng đó như một chứng tích của lịch sử, một biểu tượng của lòng dân và hồn đất Trảng Bàng./.