Nâng tầm thương hiệu lúa gạo Tây Ninh

Trong sản xuất, giống lúa là một trong những yếu tố quyết định năng suất, chất lượng sản phẩm. Giống lúa kém chất lượng không chỉ gây thiệt hại kinh tế cho nông dân mà còn ảnh hưởng thương hiệu gạo Việt. Vì vậy, để duy trì nguồn giống lúa chất lượng, ngành Nông nghiệp tỉnh Tây Ninh thực hiện đồng bộ các giải pháp, góp phần nâng tầm thương hiệu lúa gạo Tây Ninh, hướng đến nền nông nghiệp xanh, bền vững và hiện đại.

Giống lúa tốt sẽ cho năng suất cao

Tiến sĩ Đào Minh Sô - Trưởng Bộ môn Chọn tạo giống cây trồng thuộc Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam, cho biết: “Trước đây, nông dân thường nói "nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống" nhưng nông nghiệp hiện đại phải coi giống là tiền đề. Nếu nông dân sử dụng giống kém chất lượng, không qua kiểm soát nghiêm ngặt thì chất lượng sẽ thoái hóa sau mỗi vụ. Các giống này dễ phân ly, lẫn tạp, mất đặc tính vốn có, kéo dài thời gian sinh trưởng, hạt gạo mất hương thơm, khiến giá bán giảm, thậm chí bị từ chối thu mua để xuất khẩu. Không chỉ gây thiệt hại kinh tế cho nông dân, giống xấu còn kéo theo nguy cơ mất uy tín thương hiệu gạo Việt trên thị trường quốc tế. Một vài lô hàng kém chất lượng có thể ảnh hưởng cả một vùng sản xuất, thậm chí uy tín quốc gia".

Qua thực tế cho thấy, nhiều nông dân sử dụng giống lúa kém chất lượng không chỉ ảnh hưởng đến năng suất mà chi phí sản xuất cũng tăng. Ông Nguyễn Quang Hậu (ngụ xã Tân Hưng) nói: “Thông thường, tôi chỉ mua giống xác nhận sạ cho vụ Đông Xuân, còn vụ Hè Thu sẽ lấy lúa của vụ Đông Xuân làm giống lại. Do đó, vụ Hè Thu tôi phải thuê nhân công cắt lúa đuôi, làm cỏ, giặm lúa,… Chi phí sản xuất tăng mà năng suất lại giảm, hạt lúa không được đẹp, thương lái mua giá thấp. Tính ra tiền thuê người làm bằng tiền mua giống lúa xác nhận nên từ mấy năm nay, tôi mua giống lúa xác nhận về gieo sạ, vừa an tâm, vừa bảo đảm chất lượng”.

Năng suất lúa chính là vấn đề hàng đầu được nông dân quan tâm, trong khi đó, yếu tố đầu tiên để đạt năng suất chính là chọn được các loại giống chất lượng, phù hợp với điều kiện sinh thái vùng. Năng suất lúa chịu sự chi phối của 4 thành phần chính: Số bông trên đơn vị diện tích, số hạt trên bông, tỷ lệ hạt chắc và trọng lượng hạt.

Song, theo nghiên cứu của các cơ quan chuyên môn, giống có duy trì và giữ được độ thuần hay không còn tùy thuộc vào điều kiện canh tác cũng như yếu tố môi trường mà cây lúa phải gánh chịu,… Cũng vì thế, nhiều giống lúa đã bị thoái hóa, làm ảnh hưởng đến năng suất, giảm thu nhập của nông dân.

Nghiên cứu, phục tráng, khảo nghiệm giống lúa chất lượng cao

Trước sự thoái hóa của giống lúa, những năm qua, Trại Nghiên cứu và Thực nghiệm Hòa Phú nỗ lực nghiên cứu, phục tráng, khảo nghiệm giống lúa chất lượng cao. Phó Trưởng phòng Khuyến nông, Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh Nguyễn Thị Lan cho biết: “Trại đang thực hiện khảo nghiệm, trình diễn, thử nghiệm các giống lúa mới, đồng thời duy trì, sản xuất giống lúa từ siêu nguyên chủng đến cấp xác nhận mà ở ngoài thị trường đang sản xuất nhiều. Trại chú trọng phục tráng giống nếp IR4625 từ trong sản xuất. Có nghĩa là, Trại sẽ giữ lại những đặc tính giống ban đầu của nếp IR4625 như bông chùm, hạt gạo dẻo, độ đục và năng suất cao. Để phục tráng được giống nếp này, Trại trải nghiệm ít nhất 3 vụ sản xuất mới ra được giống siêu nguyên chủng”.

Bằng sự nỗ lực, quyết tâm, Trại duy trì cấp nguyên chủng, với nhiều giống lúa đặc sản địa phương; duy trì cấp xác nhận diện 4 giống: LA2, LA5, MLA1, PLA2 và 3 giống có nguồn từ chương trình hợp tác Đài Loan: IR4625, R33, R78 cùng 1 giống OM4900 đối chứng.

Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh Võ Thành Nghĩa thông tin: “Những giống lúa tại Trại đều chất lượng, khả năng kháng sâu, bệnh tốt, năng suất ổn định. Những giống lúa chất lượng cao đã chứng minh giá trị kinh tế rõ rệt trên đồng ruộng. Nhiều cái tên quen thuộc với nông dân như ST25, ST24, IR4625,… đã mang lại giá trị cao, diện tích canh tác ngày càng tăng”.

Thay đổi tập quán sản xuất

Ngoài thực hiện tốt công tác nghiên cứu, phục tráng, khảo nghiệm giống lúa chất lượng cao, Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh còn thực hiện đầy đủ chính sách hỗ trợ giá giống lúa chất lượng cao và đạt cấp xác nhận.

Để được tham gia mô hình, nông dân cần đáp ứng những điều kiện như: nông dân thuộc các xã trong vùng lúa chất lượng cao theo quy hoạch của tỉnh; vùng sản xuất lúa có tỷ lệ sử dụng giống đạt cấp xác nhận còn thấp và vùng sản xuất lúa chất lượng thấp cần chuyển đổi giống phù hợp theo nhu cầu thị trường.

Đặc biệt, nông dân phải tự nguyện tham gia, thực hiện đúng theo hướng dẫn và cam kết đầu tư đủ vốn đối ứng để thực hiện mô hình.

Mỗi mô hình có diện tích thực hiện từ 30-50ha (tổng số tiền hỗ trợ không quá 40 triệu đồng/mô hình); diện tích mỗi hộ tham gia từ 0,5-3ha. Các giống hỗ trợ để thực hiện là IR4625, OM18, OM5451, ST24, ST25, Nàng hoa 9, Đài thơm 8,… Khi tham gia mô hình, nông dân sẽ được hỗ trợ giá giống theo quy định khi mua lúa giống từ cấp xác nhận trở lên.

Ông Nguyễn Văn Thanh - Trưởng ấp 2, xã Nhơn Ninh, cho biết: "Ấp 2 có tổng diện tích sản xuất nông nghiệp gần 240ha. Trước đây, nông dân chủ yếu sử dụng lúa vụ trước làm giống cho vụ sau. Từ khi được ngành Nông nghiệp tỉnh hỗ trợ giá lúa giống cùng với sự nỗ lực tuyên truyền của chính quyền địa phương, nông dân chú trọng gieo sạ các giống lúa cấp xác nhận, ứng dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất".

Vụ lúa Đông Xuân 2025-2026 đang bắt đầu, ngành Nông nghiệp tỉnh khuyến cáo nông dân sử dụng giống lúa đạt cấp xác nhận và cơ cấu giống hợp lý; ngoài ưu tiên sản xuất các giống lúa phù hợp cơ cấu mùa vụ, thị trường, cần chú ý đến các giống phù hợp với diễn biến nguồn nước, tình hình xâm nhập mặn.

Cụ thể, khuyến cáo nông dân sử dụng các giống lúa: nhóm giống lúa thơm và lúa nếp: ST25, ST24, RVT, VĐ20 và nhóm nếp; nhóm giống lúa cao sản chất lượng cao và thơm nhẹ: OM4900, OM5451, OM7347, Đài thơm 8, Nàng hoa 9; nhóm giống lúa chống chịu hạn, phèn mặn khá tốt: OM6976, OM576,…

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đinh Thị Phương Khanh khẳng định: “Sử dụng các giống lúa chất lượng, xác nhận, đồng thời giảm lượng giống gieo sạ là những yêu cầu đầu tiên để cây lúa khỏe ngay từ đầu vụ. Việc giảm lượng giống gieo sạ không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính.

Trước đây, tỷ lệ gieo sạ tại nhiều nơi lên đến 100-150kg/ha nhưng hiện tại, nhờ thiết bị hiện đại và nhận thức người dân được nâng cao, nhiều mô hình đã giảm còn 80-100kg/ha, thậm chí có mô hình 60-70kg/ha mà vẫn giữ vững năng suất.

Chính vì thế, các địa phương, ngành chuyên môn cần đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền để nông dân hiểu về vai trò của giống lúa và mật độ gieo sạ; tiếp tục chuyển giao khoa học - kỹ thuật; chú trọng nâng cao năng lực nghiên cứu, đẩy mạnh hợp tác giữa Nhà nước, viện nghiên cứu và doanh nghiệp trong lĩnh vực nghiên cứu, khảo nghiệm và phục tráng các giống lúa chất lượng cao;…”./.